ZAMAN

HARUN EŞKAR GÜNLÜĞÜ
İBNİ SİNA-İBNÜ'L ARABİ-GAZALİ
İBNİ SİNA ve GAZALİ benzer görüşlere sahiptir.İBNİ SİNA an'ı zamanın bir parçası olarak görür. Ve zamanın bölünebilir birşey olduğunun zihnimizdeki kanıtının, an kavramı olduğunu söyler.

"...zamanın
bölünebilmesi, zihinde kendisi için sonlar (nihayetler) düşünülerek (vehmedilerek)
mümkün olur. Bu zihinde düşünülen sonları ise biz, ân'lar olarak adlandırırız...
Zamanda ân oluşu bir'in sayıda oluşu gibidir..." (İBNİ SİNA)

Zaman-ân ilişkisi konusuna Ebu'l- Berekât el- Bağdadî ise çok farklı bir
açıdan izah getirir. Şöyle ki, "Geçmiş ve gelecek diye ikiye ayrılan ân da bir çeşit
zamandır..." derken ân'ın geçmiş ve gelecek yönünün bulunduğuna işaret eder.
Ayrıca bu ân'ın gerçek zaman olmadığını; ancak bir bakıma zaman olduğunu
vurgular. An'ın zamanla varlık arasındaki irtibatı sağladığını ise, "..ân,
zamanla varlık arasında bulunmaktadır. Zamanla var olanlar, ân aracılığıyla
temasa geçer... " diyerek belirtir.

İBNÜ'L ARABİ de an'ı filozoflar gibi sırf zihnî bir kavram olarak kabul eder [el-Fütuhat, VI, 58). Ona göre anın hariçte mevcut olduğunun zannedilmesi Hakk’ın zuhurundan dolayıdır.

BERGSON gündelik yaşamımızdaki mekansal zamanı gerçek zaman olarak kabul etmez. Ve daha sezgisel bir zaman ve an kavramından bahseder. Ve geçmiş zamanla gelecek zamanın ayrılamayacağını ve geçmiş zamanın tamamen yok olup gitmeyeceğini söyler. 
Aristo zamanı hareketle özdeştirdi. Son derece mantıklıydı. Yaşamda kullandığımız zaman birimleride aslında bir hareketi ifade ediyor.
Dünyanın güneşin etrafında tam bir tur atmasına yıl, dünyanın kendi ekseni etrafında bir tur atması gün ismini vermişiz. Günlük hayatımızda bile bazı süreleri hareketle ifade ederiz.
-Beni kantinde ne kadar bekledin? -Bir çay içtim sonra çıktım.

Dakikanın 1/60 'ı olan saniye bile aslında Sezyum-133 atomunun titreşim süresiyle tanımlanmıştır.Yani yine bir hareketi temsil ediyor.

'' Zaman hareketi, hareket de zamanı tayin eder'' diyen Aristo, ezeli varlıkların zamanda olamayacağı sonucunu çıkardı;

''Mesela bütün, zamanın tesiri altında eskir ve silinir gider; zira zaman bizatihi tahribin sebebidir. Çünkü o hareketin sayısıdır ve hareket de var olan bir şeyi bozar''

''Buradan, ezeli olması hesabıyle ezeli varlıkların zamanda olmadıkları anlaşılır; zira zaman onları ne kuşatır ne de varlıklarını ölçer. Zamanın onların üzerinde tesiri yoktur. Çünkü onlar zamanda değildirler''

Platon(Eflatun) Aristo'nun tanımladığı fiziksel zamanı bir taklid, sanal zaman olarak düşünür. Ne Sokrat ne başkası en çok bu Platon denilen adamla tanışmak isterdim:)

Gazali, İbni Sina, İhvanı Safa, hareket-zaman ilişkisi konusunda Aristo ile benzer şeyler söylediler. Yani zamanı daha çok fiziksel olarak tanımladılar.

Davud-u Kayseri(öl.1350) ve Ebu'l- Bereİcât el- Bağdadî(öl.1166) ise fiziksel tanımdan biraz uzaklaşıp daha soyut bir zaman tanımı yapmışlardır.

Ebu'l- Bereİcât el- Bağdadî ; "Zaman, ölçü ile ilgilidir... Zaman, varlığın ölçüsüdür, hatta zaman, durağanlığı (sükun) bile ölçer.''

Davud-u Kayseri ; "...Zaman, varlığın bekasının ve
devamının ölçüsüdür..."
"zaman, varlıkların var olmalarının, yaratılmalarının süresinin ölçülmesidir"

Fahreddin er-Râzî (1149-1210) ise net bir şekilde Aristo'dan farklıdır. Günlük hayatta zamanı hareketle ilişiklendirmemizi vurgulasa da o hareketin zaman olmadığını söyler.

Fahreddin er-Râzî ; ''Zaman, zatında ve varoluşunda hareketle hiçbir ilintisi bulunmayan bir varlıktır. O, hareket var olsa da olmasa da vardır. Bu bakımdan şöyle söylemek mümkündür: Hareketin süre ve zamanın varlığında hiçbir etkisi yoktur.Çünkü hareketin bizzat kendisi, zaman içerisinde oluşmaktadır. Yani hareket zamanı değil, zaman hareketi kuşatmaktadır. ''

Kaynaklar;
İHVANI SAFA, İBN SİNA VE GAZALİ'DE ZAMAN ANLAYIŞI
(Yrd. Doç.Kazım SARIKAVAK)1997
İSLAM FELSEFESİNDE ARİSTOCU ZAMAN GÖRÜŞÜ
(Dr. Mehmet DAĞ)1973
Heidegger`in Bergson Zaman Öğretisi`ne Getirdiği Tenkitler(Arslan TOPAKKAYA)(Freiburg Üniversitesi Felsefe Bölümü Doktora Öğrencisi)2004
Zamana Dair Söylentiler
Aristo metafiziği ile Gazzali metafiziğinin karşılaştırılması (Prof.Dr. Süleyman Hayri BOLAY)1993 MEB YAYINLARI
FAHRUDDİN ER-RÂZÎ’DE ZAMAN KAVRAMI VE ALLAH’IN EZELÎLİĞİ İLE İLİŞKİSİ(Yrd. Doç. Dr. Metin ÖZDEMİR, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi)2003
http://www.haruneskar.com/2009/03/zaman-4-somuttan-soyuta.html

Düzenleyen admin - 12 Mayıs 2010 Saat 10:23