Gazâlî’ye göre çocuk gelişimi embriyo döneminden itibaren başlar. Bu
yüzden anne karnındayken anne ve babanın çocuğun gelişimine katkıda bulunması
gerekir. Çocuk doğduktan sonra ilk yıllarda anne-baba, ismin anlamının çocuğun
karakterine etki edeceği düşüncesiyle çocuğa iyi isim koyması gerekir. Çocuğa
gösterilen anne-baba ilgisi çocukta kalıcı etkiler yapar. Kız ya da erkek diye cinsiyet
ayrımı yapıp çocuktan uzak olmak, çocuğun gelişiminde olumsuz etki yapar.1
Gazâlî’ye göre, okul öncesi dönemde, çocuk boş bir kaset gibidir.
Çevredeki insanların sözlerini, yaşantılarını hafızasına nakşeder. Okul öncesi
dönemde ailenin yönlendirmesi ön plandadır. Çocuğa terbiye, görgü kuralları okul
öncesi dönemde öğretilmeye başlanır. Okula hazırlık dönemidir. Büyüklere saygı,
küçüklere sevgi gibi terbiye kuralları bu dönemde öğretilir. Çocuk zararlı-kötü
şeylerden uzak tutulmalıdır. Çünkü o boş bir kaset gibidir ve kaset doldurulmaya
hazırdır.2
Okul döneminde, çocuğa yardım edilmelidir. Öğrenci-öğretmen-aile
birliğini iyi kurmak gerekir. Bu ilişkiler yapıcı ve sıcak olmalıdır. Çocuktaki,
öğretmene karşı olan önyargılar uygun bir şekilde giderilmelidir. Çocuğun hangi
eğitimi aldığı da takip edilmelidir. Okuldan gelen çocuğa, okulun stresini atabilmesi
için oyun oynama fırsatı verilmelidir. Çocuk güzel bir iş yapınca ödüllendirilmeli,
yanlış bir davranışta ise hemen cezalandırılmamalıdır. O hata önce görmezden
gelinmeli, insanlar içerisinde çocuk rezil edilmemelidir. Çocuk okul döneminde gece
uykusunu iyi almalıdır. Namaz okul döneminde çocuğa öğretilmelidir.3
Ergenlik döneminde, çocukta bedensel ve psikolojik değişimler olur.
Çocukta utanma duygusu gelişir. Çocuk ergenlik döneminde aklıyla hareket etmeye
başlar. Kendine göre bir takım kararlar verebilir. Çocukluk birikimi ve çevrenin
etkisiyle kendine göre değerler oluşturmaya çalışır. Çocukta yeme güdüsü iyice artar.
Tam bu çağda anne baba çocuğa yemek yeme âdâbını öğretmelidir. Yemekten sonra
elleri yıkama gibi temizlik alışkanlığı, besmele ile başlama, diğer insanları da
bekleme, önünden yeme, iyice çiğneyerek yutma, yavaş yeme, midesini tıka basa
doyurmama gibi görgü kuralları öğretilmelidir. Renklerin kişilik gelişimi üzerindeki
etkisi göz önüne alınarak, çocuğa beyaz renkli elbiseler giydirilmelidir. Bu dönemde
cinsel kimlik oluştuğu için çocuklara, cinsiyetlerine uygun kıyafetler giydirilmelidir.
Kıyafet seçimi, cinsel eğitimin bir parçasıdır. Çevreye tükürmemek, insanlara sırt
çevirmemek, ayak ayak üstüne atmamak, gereksiz konuşmamak, hırsızlık
yapmamak, yalan söylememek gibi psiko-sosyal davranışlar bu dönemde
öğretilmelidir.1
Dikkat edilecek diğer bir husus, arkadaş seçimidir. Bu dönemde çocukta,
“gruba dahil olma” eğilimi vardır. Öğretmen ve ailesi tarafından iyi anlaşılamayan
çocuklar arkadaşlıklara yönelir. Arkadaş seçimi, çocuğun okul dönemindeki gelişim
aşamasına etki eden en belirgin süreçtir. Bu bakımdan anne-baba ve öğretmen
çocuğun arkadaş seçimini dikkate almalıdır.2
Yetişkinlik döneminde de, bireye mal tutkusu, rütbe sevdası, günah, taklit,
riya, kibir gibi olumsuz dürtüler hakim olmaya çalışır. Birey, bu dürtülerin,
gelişimini olumsuz yönde etkileyeceğinin farkına varıp, kişiliğini temizlemeye
koyulmalıdır. Hayatın bir anlamının olduğunu ve bu anlamın hayata tatbik edilmesi
gerektiğini düşünmelidir. Birey ölümü hatırlamalıdır. Bir gün öleceğini unutmadan
hayatın güzellikleri içerisinde iyi işlerle meşgul olmalıdır. Bu nedenle sorunları
büyütüp hastalığa dönüştürmemelidir. Birey, ölüm ve sabrı terapi yöntemi olarak
kullanmalıdır.3
Gazâlî Düşüncesinde Gelişim Evreleri ve Özellikleri
0-2 Yaş Arası
-Karakter oluşmaya başlar.
-Ebeveynin koyduğu isim çocuğun karakterine etki eder.
-Cinsiyet ayrımı yapılması çocukta olumsuz etki yapar.
3-6 Yaş Arası
-Çocuk bilgi öğrenmede boş bir kaset gibidir.
-Terbiye, görgü kuralları bu dönemde öğretilir.
-Okula hazırlık Dönemidir
7-12 Yaş Arası
-Okul dönemidir. Çocuğa okul konusunda rehberlik yapılmalıdır.
-Öğretmen-öğrenci-aile birliği ilişkisi sağlam olursa başarı artar.
-Oyun oynama yoğundur.
-Ödül ile davranışlar pekiştirilir.
-Gece uykusu iyi olmalıdır.
Yetişkinlik
-Ergenlik dönemidir.
-Fizyolojik ve psikolojik değişimler vardır.
-Utanma duygusu yoğundur.
-Birey kendi değerlerini oluşturmaya başlar.
-Çok yeme eğilimi artar.
-Cinsel kimlik oluşur.
-Psiko-sosyal davranışlar şekillenir.
-Gruba dahiliyet vardır.
-Olumsuz dürtüler bireye hakim olmaya çalışır.
-Birey doğruya yönelip, nefsini temizliğe yönelmeli
-Hayatta anlam arayışı artar.
-Ölüm bireyde olumlu yada olumsuz etki yapar.Ölüm fobisi Sabırla terapiye dönüşebilir.
-Güçlükler karşısında daha akılcı ve kesin çözümler aranır.
http://menzilsufisi.wordpress.com/2011/06/01/insan-gelisimi/
|