Yaşadığı Devir Ve Muhit
İmam Gazalî Hazretlerinin yaşadığı asır olan Hicri V Milâdi XI. Yüzyıl, Abbasi halifelerinin siyasi ve idari nüfus bakımından ikbâllerinin sönmek üzere oldukları devirdir. Her tarafta gittikçe artan karışıklıklar, hilafet merkezi Bağdat'ta bile sık sık vuku'a gelmekte ve bir türlü önlenememektedir.
Halife Kaim, Büveyhi'lerin elinde bir kukla haline gelmiştir. Büveyhi'lerden Emir'ül Ümera Celâl'üd Devle asi askerlerin Bağdat'taki sarayını istilâ etmeleri karşısında birçok defalar şehri terk etmek mecburiyetinde kalmıştır. Yerine geçen Ebu Kaliçar zamanında, Bağdat'ın durumu düzelir gibi olmuştur. Şahsen uzak görüşlü bir kimse olan Ebu Kaliçar gelişmekte olan Selçuklu Türklerin durumunu dikkate alarak onlarla dostane münasebet tesisine girişmiş, fakat bu siyaseti hicri 440 Milâdi 1048 deki ölümü ile sona ermiştir. Oğullarının eyaletlerde birbirleriyle olan mücadeleleri imparatorluğun durumunu pek vahim bir hale koymuş ve İslâm âleminin daha da karışıklıklar içine düşmesine sebep olmuştur. Aralarından Ebu Nasr-ı Hüsrev, EI' Melik er'Rahim unvanıyla babasının yerini almış, diğer kardeşi Ebu Mansur Fûlad ise Selçuklularla anlaşmıştır.
Ebu Mansur'un bu hareketine, Selçukluların günden güne artmakta olan kuvvet ve nüfuz’larının büyü tesiri vardır. Esasen Horasan taraflarının Nişabur, Tus, Serahs, Merv ve Belh gibi büyük şehirlerini ellerine geçirmiş olan Selçuk Türkleri, artık batıya doğru (Anadolu'ya) süratle genişlemeye başlamışlardır.
Arzettiği coğrafi mevki dolayısıyla Karahanlılar, Samâniler ve Gazneliler arasında uzun zaman rekabet mevzuu olmuş olan, Horasan artık Sünni bir İslam devletinin yerleşme sahası olmuştur.
Bünyesinde İslâm ve Türk hasletlerini en güzel tarzda kaynaştırmış bulunan Selçuklular, adil ve cesur davranışlarıyla Bağdat'taki Abbasi halifelerinin tek ümit kaynağı olmuşlardır.
Halife El'Kaim, Bağdat komutanı El-Besasâri'nin gittikçe artan nüfuz ve kudretinden endişelenip Selçuk Sultanı Tuğrul Bey’den yardım talebinde bulundu. Tuğrul Bey birtakım sebepler ve bilhassa Hac ve Kabe yollarını tamir etmek gibi bir gaye ile Irak'a geldi. İsmi hicri 22 Haziran 447'de (Miladi 15 Kanun evvel 1055) hutbede okundu. Üç gün sonrada Bağdat'a girdi. Şehirde bu esnada vukua gelen isyan bastırıldı. Bu işte parmağı olan Komutan Besasâri ve avanesi zindana atıldı. Bağdat'ta Abbasi halifelerini bir müddetten beri tesir ve nüfuzları altına almış olan Büveyhi hanedanı böylelikle nihayete ermiş oluyordu.
Fatımilerle anlaşmış olan el'Besasâri, onlardan gördüğü ve etraftan topladığı kuvvetlerle Musul taraflarını ele geçirmişti. Fakat Tuğrul Bey, kısa zamanda Tigritten, Diyarbakır'a olan bölgeyi hakimiyeti altına alarak Bağdat'a girdi. Esasen dindar bir şahsiyet olan el'Kaim, Fatımilerin Sünni İslâm dünyası için arzettikleri tehlikeyi sezmiş olduğundan Tuğrul Beyi "Melik'ül Maşrık ve'l-Mağrib Doğunun ve Batının Meliki" unvanıyla taltif etti. Fakat bu sırada Tuğrul Bey yine Fatımilerin teşvik ve tahrikleriyle ayaklanan kardeşi İbrahim Yınal ile uğraşmak mecburiyetinde kaldı. Bunun fırsat bilen el'Besasiri Bağdat'a girdi. Hutbeyi Fatımi hâlifesi adına okuttu. Fakat kardeşinin isyanını bastıran Tuğrul Bey Hicri 451 (Miladı 1059) da Geri döndü, Bağdat'a girdi. Bağdat'tan Küfe'ye kaçan el'Besasiri orada Tuğrul Beyin kuvvetleriyle yaptığı muharebede öldü.
İşte Gazali'nin doğduğu sıralarda Hilafet merkezi ve ülkesi bu gibi hareketlere şahit olmaktaydı.[2]
[2] İmam-ı Gazali, Esma-i Hüsna Şerhi, Ferşat Yayınları: 1-3.
http://www.gencislam.com/forum/showthread.php?t=62834 - http://www.gencislam.com/forum/showthread.php?t=62834
|